อนุสัย คือ กิเลสอย่างละเอียดที่แฝงตัวนอนเนื่องอยู่ในสันดาน เหมือนตะกอนนอนอยู่ที่ก้นภาชนะ ตะกอนจะฟุ้งขึ้นมาทำน้ำให้ขุ่นเพราะมีคนไปกระทบหรือกวนในภาชนะนั้นฉันใด อนุสัยกิเลสก็เช่นเดียวกัน จะฟุ้งขึ้นมาทำจิตให้ขุ่นมัวต่อเมื่อมีอารมณ์ภายนอกมากระทบก็ฉันนั้น
อนุสัยมี 7 ประการ ได้แก่ กามราคานุสัย ภวราคานุสัย ปฏิฆานุสัย มานานุสัย ทิฏฐานุสัย วิจิกิจฉานุสัย และอวิชชานุสัย
1 . กามราคานุสัย
กามราคานุสัย คือ กิเลสที่แฝงตัวนอนเนื่องอยู่ในสันดาน มาปรุงแต่งจิตให้เกิดความกำหนัด พอใจ ปรารถนาในวัตถุกามทั้งหลาย ได้แก่ รูป เสียง กลิ่น รส และสัมผัส ซึ่งมากระทบจิตแล้ว ทำจิตให้เกิดความรู้สึกดังกล่าว
2 . ภวราคานุสัย
ภวราคานุสัย คือ กิเลสที่แฝงตัวนอนเนื่องอยู่ในสันดาน ที่มาปรุงแต่งจิตให้เกิดความกำหนัดติดในภพ ได้แก่ การพอใจในฐานะ ตำแหน่ง ยศ ฐานันดรเป็นต้นที่ตนเห็นว่า น่าปรารถนา น่าพอใจ ตลอดจนการเกิดความพอใจ ติดใจในความสุข ที่ได้จากการอุบัติในภพต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นกามภพ รูปภพ หรืออรูปภพ แล้วเกิดความอยากจะเกิดในภพนั้นๆอีก
3 . ปฏิฆานุสัย
ปฏิฆานุสัย คือ กิเลสที่แฝงตัวนอนเนื่องอยู่ในสันดาน ที่มาปรุงแต่งจิตให้เกิดความหงุดหงิดไม่พอใจ การกระทบกระทั่งทางใจ อันอาศัยรูปเป็นต้นดังกล่าว แต่เป็นไปในทางไม่น่าปรารถนา ไม่น่าพอใจ เมื่อสิ่งเหล่านั้นมากระทบจิต ความรู้สึกหงุดหงิดขัดเคือง จนถึงโกรธประทุษร้ายก็จะเกิดขึ้นแก่จิต
4 . มานานุสัย
มานานุสัย คือ กิเลสที่แฝงตัวนอนเนื่องอยู่ในสันดาน ที่มาปรุงแต่งจิตให้เกิดความมานะความถือตัว มานะนี้อาจเกิดมาจากชาติ ตระกูล ทรัพย์ ตำแหน่งหน้าที่การงาน หรือยศฐาบรรดาศักดิ์ โดยมีการเปรียบเทียบตนว่า ตนสูงกว่าเขา ตนเสมอเขา หรือตนเลวกว่าเขาโดยคำเรียกที่ว่า " อติมานะ " หมายความว่าดูหมิ่นเขาและ " อวมานะ " หมายความว่าดูหมิ่นตน
5 . ทิฏฐานุสัย
ทิฏฐานุสัย คือ กิเลสที่แฝงตัวนอนเนื่องอยู่ในสันดาน ที่มาปรุงแต่งจิตให้เกิดความเห็นผิด เช่น เห็นว่าทำดีไม่ได้ดีทำชั่วไม่ได้ชั่ว มารดาบิดาไม่มีบุญคุณใดๆแก่ตน เป็นต้น โดยทิฏฐิเหล่านี้อันนอนสงบนิ่งอยู่ภายในจิต เมื่อได้รับอารมณ์อันเป็นฝ่ายเดียวกับตนมากระทบก็จะเกิดพองฟู และยิ่งจะเพิ่มทิฏฐิความเห็นผิดให้สะสมมากขึ้นไปเรื่อยๆ
6 . วิจิกิจฉานุสัย
วิจิกิจฉานุสัย คือ กิเลสที่แฝงตัวนอนเนื่องอยู่ในสันดาน ที่มาปรุงแต่งจิตให้เกิดความลังเลสงสัย ตัดสินใจให้เด็ดขาดลงไปไม่ได้ ความสงสัยนั้นอาจสรุปลงในความสงสัยในคุณของพระรัตนตรัย ไตรสิกขา กาลเวลาทั้งในอดีตและอนาคต และกฏแห่งปฏิจจสมุปบาท
7 . อวิชชานุสัย
อวิชชานุสัย คือ กิเลสที่แฝงตัวนอนเนื่องอยู่ในสันดาน ที่มาปรุงแต่งจิตให้เกิดความเขลา ความไม่รู้ ได้แก่ ความไม่รู้แจ้งเห็นจริงในสิ่งทั้งหลายตามความเป็นจริง ความไม่รู้ในทุกข์ ความไม่รู้ในเหตุแห่งทุกข์ ความไม่รู้ในความดับทุกข์ และความไม่รู้ในหนทางสู่ความดับทุกข์
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น